Şizoid, paranoid, bağımlı, kaçıngan, narsistik, antisosyal, pasif agresif, obsesif kompulsif ve sınır borderline kişilik bozukluğu belirtileri...
Kişilik Bozukluğu Nedir?
Kişilik; her insanın kendine özgü duygulanım, davranış ve düşünme stillerinden oluşan örüntüdür. Her insanın iyi veya kötü diye nitelendirilebilecek kişilik özellikleri vardır. Bu özellikler, kişinin hem kendisiyle hem de toplumla nasıl bir ilişkisi olacağını belirler.
İnsanlar karşılaştıkları durumlara, topluluğa veya ortama uyum sağlayabilmek için kimi zaman bazı kişilik özelliklerinde esnek olma ihtiyacı hisseder ve olabildiğince de bu esnekliği davranışlarına yansıtırlar. Yani bir nevi, şartlara veya topluma uyum sağlamaya çalışırlar. Ancak kişi, bu uyumu sağlayamayacak kadar katı ve uyumsuz özelliklere sahip olduğunda “kişilik bozukluğu” diye tanımlanan durum ortaya çıkar.
Kişilik bozukluğu olan kişiler, diğer insanların geneli tarafından olumsuz kabul edilen bazı özelliklere sahiptirler ve bunları değiştirmek veya uyum sağlamak gibi bir tutumları yoktur.
Hatta çevreye uyum sağlamak yerine çevrenin onlara uyum sağlamasını beklerler desek yeridir. Yani kişilik bozuklukları, kişinin hem kendi içinde hem de sosyal ilişkilerinde birçok sorun yaşamasına neden olur.
Kişilik Bozuklukları ve Belirtileri
Genelde genetik yatkınlık, ailenin veya sosyal çevrenin etkisiyle oluşan ve çocukluktan beri var olan kişilik bozukluklarının çok fazla türü bulunmaktadır. Aşağıda, genel hatlarıyla en çok rastlanan bazı kişilik bozukluklarının çeşitleri ve belirtilerini okuyabilirsiniz.
Şizoid (Şizotipal) Kişilik Bozukluğu Belirtileri
Şizoid (şizotipal) kişilik bozukluğu olan kişiler, sosyal ilişkiler kurmak konusunda isteksizdirler. Dolayısıyla bu yöndeki yetenekleri de zayıftır.
Diğer insanlara sempati duyamazlar ve yakınlık kuramazlar. Duygularını herhangi bir şekilde belli etmezler. Bunların bir getirisi olarak da dalgın, içe kapanık ve yalnızdırlar.
İnsanların birçoğu, bu kişileri “soğuk” olarak betimler. Nadiren, evlilik ve çocuk sahibi olmak gibi yakınlık kurmayı gerektiren ilişkileri olsa da bu ilişkileri sağlıklı değildir ve hem kendileri hem de çevreleri bu ilişkilerde birçok sorun yaşar.
Paranoid Kişilik Bozukluğu Belirtileri
Paranoid kişilik bozukluğunun en belirgin özelliği aşırı şüpheciliktir. Paranoid kişiler, ortada bir tehlike olsun veya olmasın, olaylara ve kişilere karşı hep kuşkuyla yaklaşırlar. Bu aşırı şüpheciliğin bir sonucu olarak da oldukça savunmacı, tartışmacı ve kindar bir yapıları vardır.
Diğer insanlara kesinlikle güvenemezler, bu sebeple de ketum ve alıngandırlar.
Kendileri sık sık eleştiri yapmalarına rağmen başkalarının eleştiri ve şakalarını kaldıramazlar. Çünkü insanların her davranış ve sözünün altında kötü niyet aramaya meyillidirler.
Bağımlı Kişilik Bozukluğu Belirtileri
Adından da anlaşılacağı üzere bağımlı kişilik bozukluğu olan kişiler, kendi başlarına karar veremezler, seçim yapamazlar.
Kaygılı ve korkak bir yapıya sahiptirler, dolayısıyla da diğer insanlardan, özellikle de kendi yakınlarından bağımsız bir şey yapamazlar. Tek başlarına kaldıklarında mutlu olamazlar.
Yetişkin olmanın gerektirdiği sorumlulukları almaktan korkarlar. Bu açıdan bakıldığında çocuk gibidirler. Bağımlı kişilik bozukluğu, aşırı korumacı ebeveynlerin bulunduğu ailelerde sık görülür.
Kaçıngan (Çekingen) Kişilik Bozukluğu Belirtileri
Kaçıngan (çekingen) kişilik bozukluğu olan kişilerin oldukça kaygılı ve çekingen bir yapıları vardır.
Sosyal ilişkileri zayıftır. Diğer insanlarla yakın ilişkiler kurmayı çok isteseler de aşırı kaygılı yapıları nedeniyle başaramazlar. Reddedilmekten, yanlış bir şey yapmaktan veya söylemekten, çirkin veya aptal gibi görülmekten çok korkarlar.
Narsistik Kişilik Bozukluğu Belirtileri
Narsist kişiler, kendilerini herkesten her konuda üstün görürler. Diğer insanlarla gerçek anlamda ilgilenebilmek gibi bir yetenekleri yoktur. Çünkü sürekli kendileriyle meşguldürler.
Kendilerinin herkesten önemli olduğunu düşünürler. Her zaman en güzel/yakışıklı, en zeki, en başarılı olduklarına inanırlar. Ancak tüm bu inanışlarına rağmen eleştiriye asla gelemezler.
Diğer insanlardan her zaman ilgi ve pohpohlanma beklerler ve kıskançtırlar. Her zaman kendilerini haklı görürler. Empati yeteneğinden yoksundurlar ve diğer insanlarla olan ilişkileri çıkara dayalıdır.
Sınır (Borderline) Kişilik Bozukluğu Belirtileri
Borderline/sınır kişilik bozukluğuna sahip kişilerin en belirgin özelliği değişkenliktir. Sosyal ilişkilerinde veya duygu durumlarında sürekli değişkendirler.
Güvensizdirler, çok kolay hayal kırıklığına uğrarlar ve kendilerini boşlukta hissetmeye yatkındırlar. Bunun sonucunda da alkol, madde kullanımı veya intihara meyillidirler.
Diğer insanlar tarafından genellikle dengesiz olarak betimlenirler. Sınırda kişilik bozukluğu, sık görülen bir kişilik bozukluğudur ve erkeklere oranla kadınlarda daha sık görülür.
Antisosyal Kişilik Bozukluğu Belirtileri
Antisosyal kişilik bozukluğuna sahip kişilerin suç işleme oranı yüksektir. Kavgacıdırlar ve çocukluktan itibaren hırsızlık, yalancılık, dolandırıcılık gibi suçlara yatkındırlar.
Sorumluluk ve kaygı duyguları çok zayıftır, bencildirler. Başkalarına yaptıklarından dolayı kendilerini pişman ya da suçlu hissetmezler, daha çok toplumu veya başka bir kişiyi suçlarlar.
İç denetimleri zayıftır, dürtüleriyle hareket ederler. Alkol ve madde kullanımına yatkındırlar. Ancak tüm bu özelliklerine rağmen zekidirler ve diğer insanlar üzerinde bir cazibeye sahiptirler.
Histrionik (Histerik) Kişilik Bozukluğu Belirtileri
Histrionik (histerik) kişilik bozukluğuna sahip kişilerin en temel özelliği dikkat çekme isteği ve çabasıdır. Bu isteğe bağlı olarak da abartılı tepkiler verirler, her şeyi büyütürler.
Yapmacık davranırlar, yalan söylemeye ve kendi uydurdukları hikayeleri anlatmaya meyillidirler.
Çekici görünmeye çalışırlar, insanlardan kolayca etkilenirler ancak uzun süreli sağlıklı ilişkiler kuramazlar. Erkeklere oranla kadınlarda daha çok görülür.
Obsesif Kompulsif Kişilik Bozukluğu Belirtileri
Obsesif kompulsif kişilik bozukluğuna sahip kişilerin en temel özelliği kuruntulu olmalarıdır.
Aşırı kuralcıdırlar ve bu kurallara uyma konusunda oldukça katıdırlar. Mükemmeliyetçi, titiz ve aşırı detaycı düşünme sistemine sahip kişilerdir. Çok detaycı olduklarından dolayı karar vermekte zorlanırlar.
Cimridirler, eskiyen şeyleri biriktirme eğilimleri vardır, atılması gerekenleri kolay kolay çöpe atamazlar.
Pasif Agresif Kişilik Bozukluğu Belirtileri
Pasif agresif kişilik bozukluğuna sahip olanlar, saldırganlıklarını veya öfkelerini doğrudan ifade etmek yerine dolaylı yollarla ifade ederler.
Örneğin, öfkelerini küserek veya surat asarak ifade etmeye çalışırlar veya yapmak istemedikleri şeyleri açıkça ifade etmek yerine unutmak gibi bahaneler ileri sürerek inatla yapmazlar. Bu özelliklerinin bir getirisi olarak da diğer insanlar tarafından sinir bozucu bulunurlar ve pek sevilmezler.
Yararlanılan kaynaklar: Morris, C. (2002). Psikolojiyi Anlamak. Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayınları
Öztürk, O. Ruh Sağlığı ve Bozuklukları, Hekimler Yayın Birliği
Geçtan, E. Psikodinamik Psikiyatri ve Normaldışı Davranışlar
0 Yorumlar