Saldırganlık doğuştan mı gelir, sonradan mı öğrenilir? Yer değiştirmiş saldırganlık nedir? Bandura, Müller ve Bugelski'nin saldırganlık ile ilgili deneyleri...
Saldırganlık, birçok canlı türünde sıklıkla gözlemlenebilen bir davranış türü. İnsanlarda saldırganlık davranışının ortaya çıkış şekli her zaman aynı olmasa da en temeldeki kaynağı engellenmedir.
Engellenme, kişide genellikle öfke duygusunu oluşturur ve bazen bu duygu, saldırganlıkla dışa vurulur. İnsanlar kimi zaman bir ortam veya duruma uyum için kimi zaman da uyumsuzluk için saldırganlık davranışı sergilerler.
Bazı bilim adamları saldırganlığın doğuştan geldiğini savunsa da birçoğu, yapılan deneylere dayanarak, saldırganlığın sonradan öğrenilen bir davranış olduğunu kabul etmektedir.
Psikolog Albert Bandura'nın 1973 yılında çocuklarla gerçekleştirdiği bir deney, saldırganlığın öğrenme yoluyla oluşabildiğini kanıtlayan çalışmalardan biridir.
Albert Bandura'nın Deneyi
Bandura, saldırganlığın öğrenilebilirliği ile ilgili deneyini üç grup çocuk ve bir oyuncak bebekle gerçekleştirir.
Deneyde ilk çocuk grubuna, başka çocukların oyuncak bebeğe karşı saldırgan davranışlarını içeren bir film izletilir. İkinci gruba ise, yetişkinlerin oyuncak bebeğe saldırganca davrandığı bir film izletilir.
Üçüncü grubu oluşturan çocuklara ise herhangi bir saldırgan davranışın bulunmadığı bir film izletilir.
Deneyin sonunda çocuklar, söz konusu oyuncak bebekle yalnız bırakılarak davranışları gözlemlenir. Bu gözlem sonucunda; saldırganlık içeren filmleri izleyen çocukların, oyuncak bebeğe saldırganca davrandığı görülür.
Bandura'nın bu çalışması, saldırganlığın öğrenilen bir davranış şekli olduğunu kabul eden bilim insanlarını destekler.
Yer Değiştirmiş Saldırganlık
Engellenmenin ortaya çıkardığı öfke bazen, çeşitli sebepler yüzünden, asıl kaynağına yöneltilmek yerine farklı canlı veya nesnelere yöneltilir. Bu durum, yer değiştirmiş saldırganlık olarak adlandırılır.
Yer değiştirmiş saldırganlık, bireysel boyutta gözlemlenebildiği gibi toplumsal boyutta da gözlemlenebilir.
Müller ve Bugelski'nin Deneyi
Müller ve Bugelski'nin 1948 yılında yaptığı, yer değiştirmiş saldırganlığı konu edinen deney, bir grup öğrenciyle yapılmıştır.
Deneydeki öğrenciler, bir yaz kampındadır ve başka gruplarla etkileşim halindedirler.
Müller ve Bugelski, deneye katılan öğrencilere, her akşam beğeni toplayan filmler izletir. Öğrenciler, her akşam güzel bir film izleyip hoş vakit geçirmeye alıştıktan sonra onlara sıkıcı bir ödev verilerek film izlemeleri engellenir.
Bu ödevden sonra öğrencilerin diğer gruplara olan tavırları, olumsuz yönde ve gözle görülebilir ölçüde değişir.
Deneydeki öğrenciler engellenme sonucu oluşan öfkelerini, ödevi veren otoriteye yansıtamadıkları için diğer öğrenci gruplarına yansıtmış, yani yer değiştirmiş saldırganlık davranışları sergilemişlerdir.
Yararlanılan kaynaklar: Cüceloğlu, D. (2013). İnsan ve Davranışı. Remzi Kitabevi
Morris, C. (2002). Psikolojiyi Anlamak. Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayınları
İlginizi çekebilir: Klasik (Tepkisel) Koşullanma ve Pavlov'un Köpeği
0 Yorumlar