Çoklu zeka kuramı nedir? Zeka çeşitleri ve özellikleri neler? Zeka türüne göre meslekler...Sözel dilsel, mantıksal matematiksel, müziksel ritmik, görsel uzamsal, bedensel kinestetik zeka, kişiler arası sosyal zeka, içsel zeka, doğacı (naturalist) zeka...
Çoklu Zeka Kuramı Nedir?
Amerikalı psikolog Howard Earl Gardner tarafından 1983 yılında ortaya atılan çoklu zeka kuramına göre, insanlarda birden fazla zeka türü veya zeka alanı bulunur.
Bugün hala geçerliliğini koruyan çoklu zeka kuramı gösterdi ki sanılanın aksine, insanlarda durağan yapıda tek bir zeka türü veya zeka alanı yoktur. Bunu yerine, hayat boyu geliştirilebilen sekiz farklı zeka türü vardır.
Howard Gardner, ilk araştırmalarının sonucunda yedi farklı zeka türü tespit etmiştir. Daha sonra bu araştırmalara yenilerini ekledikçe sekiz farklı zeka çeşidi tanımlamıştır. Hatta son yıllarda, dokuzuncu bir zeka alanının bulunduğu yönündeki tartışmalar devam etmektedir.
Gardner’ın ilk belirlediği yedi zeka alanı; sözel dilsel zeka, mantıksal matematiksel zeka, müziksel ritmik zeka, görsel uzamsal zeka, bedensel kinestetik zeka, kişiler arası sosyal zeka ve içsel zekadır.
Daha sonra bu yedi zeka alanına, doğacı (naturalist) zeka da eklenmiştir. Günümüzde ise varoluşçu zekanın da dokuzuncu bir zeka alanı olarak kabul edilebileceği konuşulmaktadır.
Çoklu zeka kuramına göre her birey, belirlenen zeka alanlarının hepsine sahiptir. Ancak bu alanların hepsi aynı düzeyde güçlü değildir.
Genellikle insanlarda bu alanların bir veya ikisi, diğerlerine göre çok daha güçlüdür. Geri kalanlarınsa kimisi orta derecede güçlüdür kimisiyse zayıftır. Dolayısıyla her bireyin zeka tablosu kendisine hastır. Ayrıca bahsedilen bu zeka alanları, birbiriyle sürekli etkileşim halindedir.
Sekiz Zeka Alanı ve Özellikleri
Sözel Dilsel Zeka
Sözel dilsel zekası yüksek olan kişilerin iletişim becerileri gelişmiştir. Okuma, yazma ve dili etkin kullanma konusunda yeteneklidirler. Bu zekaya sahip kişilerin geniş bir kelime dağarcığı vardır.
Kelime oyunlarını ve söz sanatlarını kullanmayı iyi bilirler. Kişi adlarını, mekan isimlerini ve tarihleri hatırlama konusunda başarılıdırlar.
Sözel dilsel zekası yüksek olan kişiler, hikaye yazma ve anlatma gibi konularda da oldukça yeteneklidirler. Okumayı ve konuşmayı severler. İkna kabiliyetleri gelişmiştir.
Sözel dilsel zekaya sahip kişiler çoğunlukla; yazarlık, avukatlık, gazetecilik, editörlük gibi meslekleri tercih eder.
Mantıksal Matematiksel Zeka
Mantıksal matematiksel zekası yüksek olan kişilerin sayılarla arası oldukça iyidir. Sayılarla işlem yapma, örüntü kavrama ve analiz yapma yetenekleri gelişmiştir.
Bulmacalar, geometrik şekiller veya sayılarla hesaplama yapma, parçalar arasında bağlantı kurma gibi konularda başarılıdırlar.
Mantıksal matematiksel zekaya sahip kişiler, bir konuda rahatlıkla hipotez üretebilir, problem çözebilir, mantıksal ilişkiler kurabilir ve eleştirel düşünebilir.
Mühendisler, bilim adamları, matematikçiler, doktorlar ve muhasebeciler mantıksal matematiksel zekası yüksek olan kişilerdir.
Müziksel Ritmik Zeka
Müziksel ritmik zekası yüksek olan kişiler; nota ve ritimlerle düşünme, yeni sesler ve ritimler üretme konusunda oldukça başarılıdır.
Çevreden gelen seslere karşı duyarlıdırlar. Farklı sesleri ve tonlamaları rahatlıkla ayırt derler. Müzik aletleri çalmak ve dans etmek gibi konularda yeteneklidirler.
Müziksel ritmik zekaya sahip kişilerin çoğunlukla müzisyenlik, şarkıcılık, bestecilik, orkestra şefliği gibi meslekleri icra ettiği görülür.
Görsel Uzamsal Zeka
Görsel uzamsal zekası yüksek olan kişiler; şekiller ve resimlerle düşünme, üç boyutlu nesneleri algılama ve görsel iletişim konusunda başarılıdırlar.
Bu kişiler, insanlara anlatmak istediklerini görsel yollarla sunma ve sanat eserleri oluşturma konusunda yeteneklidirler. Aynı zamanda muhakeme yetenekleri de gelişmiştir.
Görsel uzamsal zekaya sahip kişilerin genellikle; mimarlık, ressamlık, fotoğrafçılık, kameramanlık, tasarımcılık, pilotluk, rehberlik gibi meslekleri tercih ettiği görülür.
Bedensel Kinestetik Zeka
Bedensel kinestetik zekası yüksek olan kişiler bedensel becerileri, jest ve mimikleri kullanma konusunda yeteneklidirler.
Bu kişiler; bedensel koordinasyon, denge, güç, hız, esneklik gibi konularda oldukça iyidirler. Buna bağlı olarak dans etme, spor yapma, el işleri, dikiş-nakış, rol yapma gibi konularda maharetlidirler.
Bedensel kinestetik zekaya sahip kişilerin genellikle bale, koreografi, atletizm, spor, oyunculuk, marangozluk, cerrahlık gibi meslekleri tercih ettikleri görülür.
Kişiler Arası Sosyal Zeka
Kişiler arası sosyal zekası yüksek olan kişilerin iletişim becerileri gelişmiştir.
Diğer insanların düşünce ve hislerine karşı duyarlıdırlar. Hem bireysel iletişimde hem de grup çalışmaları ve yönetim konusunda oldukça iyidirler.
İyi bir dinleyicidirler. Rahatlıkla farklı ortamlara girebilirler, organizasyonlar yapabilirler, insanlara yardım etmeyi severler.
Kişiler arası sosyal zekaya sahip kişiler genellikle danışmanlık, öğretmenlik, psikologluk, işletmecilik, yöneticilik gibi meslekleri tercih ederler.
İçsel Zeka
İçsel zekaya sahip kişiler, girdikleri ortama rahatlıkla uyum sağlarlar. Çünkü bu kişiler, kendilerini tanıma konusunda oldukça iyidirler.
Yeteneklerinin veya zayıf yönlerinin farkındadırlar. Kendilerine tarafsız bir gözle bakmayı başarırlar. Sahip oldukları bu farkındalık sayesinde oldukça dengeli ve tutarlı davranmayı başarırlar.
Doğacı (Naturalist) Zeka
Doğacı zekaya sahip kişiler, isminden de anlaşılacağı gibi, doğa olaylarına ve doğada yaşayan her türlü canlıya oldukça meraklıdır.
Çevrelerine karşı oldukça duyarlıdırlar. Doğadaki değişimleri kolayca fark edebilirler, doğada gözlem yapma konusunda yeteneklidirler. Canlı türlerine meraklı oldukları için farklı türleri rahatlıkla ayırt edebilirler.
Doğacı zekaya sahip kişiler; botanik, arkeoloji, jeoloji gibi alanlarla ilgili meslekleri tercih eder.
Yararlanılan kaynaklar: Morris, C. (2002). Psikolojiyi Anlamak. Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayınları
İlginizi çekebilir: Kadın ve Erkek Arasındaki Bilişsel, Duyuşsal ve Sosyal Farklar
0 Yorumlar