Psikolojide Çatışma Nedir? Çatışma Türleri Nelerdir?

Psikolojik çatışma nedir? Psikolojide çatışma türleri nelerdir? Yaklaşma-yaklaşma çatışması nedir? Yaklaşma-kaçınma çatışması nedir? Kaçınma-kaçınma çatışması nedir?

İnsan her an belli güdülerin etkisi altındadır. Kimi zaman bir kimi zaman da birden fazla güdü, insan davranışlarına yön verebilir. Eğer kişi, aynı anda birden fazla güdünün etkisi altında kalmışsa ve bu güdüler birbiriyle çelişiyorsa  psikolojide çatışma olarak adlandırılan durum ortaya çıkar.

Bir insanın bir hayvanı hem sevmek istemesi hem de ondan korkması, psikolojide çatışma konusuna somut bir örnektir.

Günümüze kadar psikolojik çatışma konusunda birçok araştırma ve deney yapılmış. Bu deneylerden birisi de Judson Brown'ın 1948 yılında bir fareyle gerçekleştirdiği deney.

Judson Brown'ın Fare Deneyi

Judson Brown, 1948 yılında yaptığı deneyde bir fareyi yolun sonunda yiyecek bulunan bir yere koyar. Fare, uzaktan yiyeceği görünce hiç tereddüt etmeden gidip yer.

Deneyin ikinci aşamasında Brown, yiyeceğe giden yolun bir noktasında fareye elektrik şoku verir. Fare, şok verildikten sonraki aşamada, yiyeceğe giden yolda tereddüt içinde kalarak bir ileri bir geri hareket etmeye başlar.

Deneydeki fare, bir yandan yiyeceği yeme arzusu içindeyken bir yandan da elektrik şokunun korkusu nedeniyle ne yapacağına karar veremez.

Psikolojik çatışma söz konusu olduğunda insanlar da, tıpkı Brown'un deneyindeki fare gibi, ne yapacağına karar veremeyebilir veya gerginleşip stres altına girebilir.

Çatışma Türleri

Çatışmanın, ortam şartlarına veya güdülerin durumuna göre değişen üç çeşidi vardır. Bunlar; yaklaşma-yaklaşma çatışması, kaçınma-kaçınma çatışması ve yaklaşma-kaçınma çatışmasıdır.

Yaklaşma-yaklaşma Çatışması

Yaklaşma-yaklaşma çatışmasında, kişi için yararlı olan iki isteğin çatışması söz konusudur. Ancak şartlardan dolayı, kişinin bu iki istek veya amacı aynı anda gerçekleştirmesi mümkün değildir. Yani kişi, kendisi için iki iyiden birini seçmek zorunda kalır.

Örneğin; kişi bir yandan araba almak için para biriktirmek isterken bir yandan da dünyanın farklı bölgelerini gezmek istiyorsa yaklaşma-yaklaşma çatışması yaşıyor demektir.

Yaklaşma-yaklaşma çatışması durumunda kişi, hangi seçeneğe yaklaşırsa o daha cazip gelmeye başlar.

Kaçınma-kaçınma Çatışması

Kaçınma-kaçınma çatışmasında kişi, kendisi için iki kötüden birisini seçmek zorunda kalır.

Örneğin; bir kişi hem okumak istemeyebilir hem de okumayan kişilerin yapabileceği mesleklerin hiçbirinde çalışmak istemeyebilir. Bu durumda kişi, kaçınma-kaçınma çatışması içindedir.

Kaçınma-kaçınma çatışması, çözülmesi zor olan bir çatışma çeşididir. Çünkü kişi, hangi seçeneğe yönelse, o seçenek daha kötü görünmeye başlar.

Yaklaşma-kaçınma Çatışması

Yaklaşma-kaçınma çatışmasında, kişinin yapmak istediği bir şeyin hem iyi hem de kötü yanı vardır. Bu durumda kişi, hem o şeyi yapmak ister hem de olumsuz yönünden dolayı yapmaktan kaçınır.

Yukarıda bahsedilen deneydeki farenin içine düştüğü durum, yaklaşma-kaçınma çatışmasına örnek gösterilebilir.

Yararlanılan kaynaklar: Cüceloğlu, D. (2013). İnsan ve Davranışı. Remzi Kitabevi

Morris, C. (2002). Psikolojiyi Anlamak. Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayınları

İlginizi çekebilir: Destekleme (Doğrulama) Yanlılığı Nedir? Karar Verme Süreci İçin 3 Basit Sorun Çözme Stratejisi