Psikolojide güdü, dürtü, içgüdü ve özendirici uyarıcı nedir? Güdü, dürtü ve içgüdü arasındaki farklar neler? İnsanlarda içgüdüsel davranışlar var mıdır?
Güdülenme Nedir?
Psikoloji literatüründe güdü; organizmanın ihtiyaçları, ilgileri, istek ve arzularını ifade eden genel bir terim olarak kullanılır.
Başka bir ifadeyle güdü; organizmayı uyararak harekete geçiren şeydir. Bu şey; bir ihtiyaç da olabilir, bir istek de olabilir.
Güdüler sayesinde organizma, belli bir amaç doğrultusunda eyleme geçer. Bu nedenle güdü kavramı, daha popüler olan "motivasyon" kelimesinin yakın karşılığı olarak da düşünülebilir.
Canlıların her davranışının temelinde bir güdü vardır. Hem insanlar hem de hayvanlar, bir veya birden fazla güdünün uyarıcılığı sonucunda bir davranışta bulunur.
Psikolojide dürtü ve içgüdü terimleri de güdü terimiyle yakından ilişkilidir. Her ne kadar bazen bu üç kavram karıştırılıp birbirinin yerine kullanılsa da aralarında önemli farklar vardır.
Dürtü Nedir?
Dürtü, güdü teriminden daha dar kapsamlıdır. Psikolojide güdü; canlıya ait genel ihtiyaç, arzu veya ilgileri ifade ederken dürtü; açlık-susuzluk gibi sadece fizyolojik kökenli olan ihtiyaç ve istekleri ifade eder. Yani bir bakıma güdü kavramı, dürtü kavramını da kapsar.
Dürtü, canlının biyolojisinden kaynaklanan uyarıcılar aracılığıyla canlıyı davranışta bulunmaya iter.
Dürtünün dışında, canlıları harekete geçiren çevre kaynaklı uyarıcılar da vardır. Bazen organizma, biyolojik bir uyaranla değil, dışarıdan gelen bir uyaranla harekete geçer. Dışarıdan gelen bu uyarıcıya da özendirici uyarıcı adı verilir.
Daha önceki yıllarda psikologlar, dürtü ve özendirici uyarıcı kavramlarından sadece biriyle canlı davranışlarını açıklarken günümüzde, bu iki kuram birlikte kabul görmekte. Yani canlıyı bazen dürtü bazen de özendirici uyarıcı harekete geçirir.
İçgüdü Nedir?
İçgüdü, belli bir canlı türüne ait kalıplaşmış davranışların ortaya çıkmasını sağlar. Yani bir canlı türü, belli bir uyarıcıya maruz kaldığında içgüdü sayesinde aynı kalıp davranışı sergiler. Bu tür davranışlara da içgüdüsel davranış denir.
Hayvanlarda bulunan saldırganlık ve bölge koruma gibi davranışlar, içgüdüsel davranışa örnektir.
İçgüdüler, doğuştan gelir. Yani, içgüdüsel davranışlar öğrenme aracılığıyla oluşmaz. Bu bakımdan birçok psikolog, içgüdünün insanlarda olmadığını, sadece hayvanlarda bulunduğunu savunur. Çünkü insan davranışlarının öğrenme aracılığıyla oluştuğunu kabul ederler.
Yararlanılan kaynaklar: Cüceloğlu, D. (2013). İnsan ve Davranışı. Remzi Kitabevi
Morris, C. (2002). Psikolojiyi Anlamak. Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayınları
İlginizi çekebilir: Çoklu Zeka Kuramı ve Zeka Türleri (Howard Gardner)
Psikolojide Çatışma Nedir? Çatışma Türleri Nelerdir?
0 Yorumlar