Yaşadığımız çağda stres, insan hayatının olmazsa olmaz bir parçası haline geldi. Eski çağlarda herkesin daha sınırlı, daha sade bir dünyası varken günümüzde bu durum tersine evrildi, beraberinde de birçok stres kaynağı getirdi. Zira artık insanlar, günlük hayatta eskisinden çok daha fazla uyarana maruz kalıyor.
Stres, tek başına bir sorun olmanın yanı sıra birçok hastalığın da tetikleyicisi olabilmesi nedeniyle mümkün olduğunca kaçınılması gereken bir faktör.
Temel stres kaynaklarını ve stres azaltmanın yollarını bilmek ve mümkün olduğunca bu durumlara karşı tedbirli olmak stresle baş etme konusunda önemli adımlardır.
Çünkü yapılan araştırmalara göre stresin en yoğun hissedildiği an, stresin nedeni olan durumun yaşandığı an değil, gerçekleşmesinin beklendiği andır.
Örneğin, bir paraşütçü grubunda yapılan araştırmaya göre paraşütçüler en yoğun stresi, atlamayı beklerken hissetmişler, atlarken ise sakinleşmişlerdir. Bu da gösteriyor ki hangi durumların stres kaynağı olabileceğini önceden tahmin etmek ve buna yönelik stresi azaltıcı yöntemler kullanmak, yaşamımız boyunca maruz kaldığımız stresle başa çıkma konusunda oldukça fayda sağlar.
Stresin 5 Temel Sebebi
Günlük hayatta stresin onlarca farklı sebebi var gibi
görünse de en temele inildiğinde, stresin nedenlerini aşağıdaki beş kategoride
toplamak mümkün.
1. Değişim
İnsanlar en çok, alıştıkları durumların içindeyken rahattır. Alışılmışın dışına çıkmak, olumlu ya da olumsuz bir değişim yaşamak kişide strese neden olur.
Bu tarz durumlarda stresin ne kadar yoğun olacağını, değişimin niteliği veya kişi için ifade ettiği anlam belirler. Genel olarak; evlilik, boşanma, hastalık, işten çıkarılma, emeklilik, hamilelik, çocukların evden ayrılması veya mezuniyet gibi yaşam olayları strese neden olur.
2. Baskı
Baskı da stresin temel kaynaklarından biridir. Burada kastedilen hem içsel hem dışsal baskıdır.
Bazen dışarıdan kişiyi zorlayan bir durum olmamasına rağmen, kişinin kendi içinde benimsediği ilkelere göre davranma isteği, mükemmelliğe ulaşma arzusu veya daha iyisini yapabilme isteği, içsel bir baskı oluşturur ki bu da strese sebep olur.
Bazen de kişinin kendisi çok önemsemese bile toplum, çevre veya aile gibi etkenlerin oluşturduğu dışsal baskı strese neden olur.
3. Engellenme
İnsanların kişisel veya toplumsal şartlar sebebiyle bir amaca ulaşmasının engellenmesi de strese neden olur. Bu bağlamda, bir sınavı kazanamamak gibi kişisel durumlar söz konusu olabileceği gibi; ayrımcılık, yoksulluk gibi toplumsal etkenler de engellenmeye, dolayısıyla da strese sebep olabilir.
4. Çatışma
Herhangi bir ortamda birbiriyle uyuşmayan fikir, istek veya hedefler söz konusu olduğunda, çatışma denilen durum ortaya çıkar (Çatışma hakkında daha detaylı bilgi için "Psikolojide Çatışma Nedir? Çatışma Türleri Nelerdir?" başlıklı yazıyı okuyabilirsiniz).
Çatışma, günlük hayatta en çok karşılaşılan stres kaynağıdır. Çoğu zaman bu çatışmaları tamamen çözmek mümkün olmaz. Daha çok uzlaşma yoluyla konu halledilir. Ancak bu noktaya kadar yaşanılan çatışma kaçınılmaz olduğundan dolayı, bir stres kaynağı olarak sık sık karşımıza çıkar.
5. Kişilik Yapısı
Yukarıda da sözü edilen içsel baskıyı oluşturmaya daha meyilli olan kişilik yapıları da stres kaynağı oluşturur. Örneğin, hassas veya mükemmeliyetçi kişilik yapısına sahip insanlar, strese maruz kalmaya daha yatkındır. Diğer insanlar için önemsiz olan durumlar, bu tarz kişilik yapılarında kolayca stres kaynağı olabilir.
Yararlanılan kaynaklar: Morris, C. (2002). Psikolojiyi Anlamak. Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayınları
İlginizi çekebilir: Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB) ve Belirtileri
0 Yorumlar